NCERT Solutions

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 9 क्रीडास्पर्धा

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 9 क्रीडास्पर्धा

अभ्यासः

पाठ का सम्पूर्ण सरलार्थ-

1. एतत् किम्? …………………….. च भ्रमन्ति। (पृष्ठ-64)
हिन्दी सरलार्थ-
यह क्या है? यह सुन्दर बगीचा है। इस बगीचे में कौन-कौन घूमते हैं? इस बगीचे में हरिण, बन्दर, मोर, कौआ आदि घूमते . हैं। यहाँ ही बच्चे, बूढ़े और महिलाएँ घूमती हैं।

2. एकः शिशुः ……………………… आकर्णयन्ति। (पृष्ठ-64)
हिन्दी सरलार्थ-
एक बच्चा बन्दर को देखता है। दो बालक हरिण को देखते हैं। तीन बूढ़े लोग वृक्ष पर कोयल के घोंसले को देखते हैं। चार मोर ‘के का’ की आवाज करते हैं। चार महिलाएँ कोयल की कूक (मधुर ध्वनि) सुनती हैं।

3. वृक्षेसु बहूनि ……………………. खादतः। (पृष्ठ-64)
हिन्दी सरलार्थ-
वृक्षों पर अनेक फल हैं। उनमें से एक वृक्ष पर चार फल पके हुए हैं। कौआ एक पका हुआ फल खाता है। एक बालिका
उद्यान से फूल ले जाती है। वहीं दो बालिकाएँ दो फल खाती हैं।

4. उद्याने एकः ……………………… एव कूर्दन्ति। (पृष्ठ-64-65)
हिन्दी सरलार्थ-
बगीचे में पानी से भरा हुआ एक तालाब भी है। वहाँ तीन कमल और तीन कुमुदनियाँ खिली हुई हैं। वहाँ चार हरिण जल पीते हैं। पाँच मछलियों पानी के ऊपर तैरती हैं। छः कछुए पानी में इधर-उधर घूम रहे हैं। सरोवर के किनारे पर
सात बच्चे खेल रहे हैं। आठ लोग दौड़ रहे हैं, नौ बन्दर वहाँ ही कूद रहे हैं।

5. जलाशयस्य ……………………… अर्चयन्ति। (पृष्ठ-65)
हिन्दी सरलार्थ-
तालाब के पास एक शिव मन्दिर है। शिव मन्दिर में बारह खम्भे हैं। वहाँ दीवार पर सोलह देवताओं की मूर्तियाँ बनी हैं। उसके परिसर में अट्ठारह अशोक के वृक्ष हैं। ग्यारह ब्रह्मचारी वेदों का पाठ करते हैं। बीस भक्त शिवजी की पूजा करते हैं।

पाठ्य-पुस्तक के प्रश्न-अभ्यास

प्रश्नः 1.
उच्चारणं कुरुत-
(क) एकः – एका – एकम्
द्वौ – द्वे – द्वे
त्रयः – तिस्रः – त्रीणि
चत्वारः – चतस्रः – चत्वारि
पञ्च – षट् – सप्त
अष्टौ (अष्ट) – नव – दश
एकादश – द्वादश – त्रयोदश
चतुर्दश – पञ्चदश – षोडश
सप्तदश – अष्टादश – एकोनविंशतिः (नवदश)
विंशतिः
उत्तर:
विद्यार्थी स्वयं उच्चारण करें।

(ख) शिष्ये – शिष्ययोः – शिष्येषु
जने – जनयोः – जनेषु
पत्रे- पत्रयोः – पत्रेषु
पुष्पे – पुष्पेषु – पुष्पयोः
प्रभायाम् – प्रभयोः – प्रभासु
विद्यायाम् – विद्ययोः – विद्यासु
उत्तर:
विद्यार्थी स्वयं उच्चारण करें।

प्रश्नः 2.
उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत-
यथा-
छात्रे – छात्रयोः – छात्रेषु
नरे – ………….. – …………
………….. – ………… – कमलेषु
…………. – वृक्षयोः – ……………..
………….. – ………… – नौकासु
…………. – वीणयोः – …………..

उत्तर:
यथा-
छात्रे – छात्रयोः – छात्रेषु
नरे – नरयोःनरेषु
कमलेकमलयोः – कमलेषु
वृक्षे – वृक्षयोः – वृक्षेषु
पत्रेपत्रयोः – पत्रेषु
नौकायाम्नौकयोः – नौकासु
वीणायाम् – वीणयोः – वीणासु

प्रश्नः 3.
चित्राणि दृष्ट्वा संख्यां लिखत-

उत्तर:
(क) चत्वारि
(ख) तिस्रः
(ग) द्वौ
(घ) एकम्
(ङ) द्वे
(छ) षोडश

प्रश्नः 4.
अधोलिखितानां संख्याशब्दानां संस्कतपदानि लिखत-
यथा- नौ – नव
(क) आठ – ………..
(ख), ग्यारह – ………..
(ग) उन्नीस – ………..
(घ) पाँच – ………..
(ङ) अट्ठारह – ………..
(च) तेरह – ………..
उत्तर:
(क) अष्टौ
(ख) एकादश
(ग) एकोनविंशतिः
(घ) पञ्च
(ङ) अष्टादश
(च) त्रयोदश

प्रश्नः 5.
अधोलिखिताः संख्याः आरोहक्रमेण लिखत-

उत्तर:
अष्ट, नव, एकादश, द्वादश, षोडश, सप्तदश, अष्टादश, विंशतिः।

प्रश्नः 6.
मञ्जूषातः पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत

पुष्पेषु  गङ्गायाम्  विद्यालये  वृक्षयोः  उद्यानेषु  बालिकयोः

(क) वयं …………. पठामः।
(ख) जनाः ………….. भ्रमन्ति।
(ग) ……….. नौकाः सन्ति।
(घ) …………. भ्रमराः गुञ्जन्ति।
(ङ) ………….. नृत्यं रमणीयम् अस्ति।
(च) …………. फलानि पक्वानि सन्ति।
उत्तर:
(क) विद्यालये
(ख) उद्यानेषु
(ग) गङ्गायाम्
(घ) पुष्पेषु
(ङ) बालिकयोः
(च) वृक्षयोः

प्रश्नः 7.
कोष्ठकेषु दत्तेषु शब्देषु उचितां विभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि पूरयत-
यथा- सरोवरे मीनाः सन्ति। (सरोवर)
(क) ……. कच्छपाः भ्रमन्ति। (तडाग)
(ख) ……. सैनिकाः सन्ति। (शिविर)
(ग) यानानि ……. धावन्ति। (राजमार्ग)
(घ) ……. रत्नानि सन्ति। (धरा)
(ङ) छात्राः ……. प्रयोगं कुर्वन्ति। (प्रयोगशाला)
उत्तर:
(क) तड़ागे
(ख) शिविरे
(ग) राजमार्गे
(घ) धरायाम्
(ङ) प्रयोगशालायाम्

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit

Ram

Recent Posts

Swachh Bharat Fellowship 2023-24 | Eligibility, Application Process

Swachh Bharat Fellowship: The Tata Trusts’ Zila Swachh Bharat Prerak (ZSBP) program is a novel fellowship…

2 days ago

Gandhi Fellowship 2023-24 | Dates, Eligibility, Amount, Application Process

Gandhi Fellowship 2023-24: Gandhi Fellowship program is an initiative of the Kaivalya Education Foundation that enables…

1 week ago

Delhi Assembly Research Centre Fellowship Programme 2023 | DARC Eligibility, Dates, Application Process

DARC Fellowship 2023-2024: The DARC Fellowship Programme (Delhi Assembly Research Centre) is an initiative of the…

1 week ago

NCERT Books PDF Download 2023 – 2024 for Class 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6 , 5, 4, 3, 2, and 1

NCERT Books PDF Download: There are many books in the market but “NCERT Books” stand…

4 weeks ago

10 Lines about Forest for Students and Children in English

10 Lines about Forest: Forests are justly called the ‘Lungs of the Earth’. Forests are…

2 months ago

MCQ Questions for Class 8 Science Chapter 2 Microorganisms: Friend and Foe with Answers

Free PDF Download of CBSE Science Multiple Choice Questions for Class 8 with Answers Chapter…

2 months ago